Slagt is in zekere zin een product van de onderneming. Zoals veel collega’s in de top van het bedrijf heeft ook de CIO jarenlang midden in ‘de operatie’ gestaan. Daarbij deelde hij onder meer bemanningen in op vluchten en had hij rollen als baas van de vloot, bij air traffic management, bij HR en ook in het OCC, het iconische ‘mission control’ van KLM dat 24/7 contact houdt met crews en vliegtuigen in verre landen.
Op zijn bijna 25-jarige tour door de onderneming zag hij KLM evolueren van een vliegbedrijf met een grote IT-afdeling naar, zoals hij het zelf uitdrukt “een volwaardig techbedrijf dat het vliegen met KLM bijzonder maakt”. “Een mindshift die ik sinds mijn aantreden als CIO probeer door te voeren. Of je nu in het onderhoud zit, bij Cargo of een verkoopfunctie hebt: overal levert tech een essentiële bijdrage aan onze prestatie. Tech is een strategische pijler.”
Daar zijn bij KLM een 900-tal IT’ers druk mee, bij Air France nog eens 1.200, medewerkers bij uitbestedingspartners, in onder meer India, niet meegerekend. “Bij KLM voelen wij dat we met technologie in elk detail van wat we doen het verschil kunnen maken. Niet met onze vliegtuigen, want met Airbus, Boeing en Embraer zijn er in feite maar drie grote fabrikanten in de wereld. Maar wel met de kwaliteit van onze mensen en met de technologie waarmee ze hun werk kunnen doen. Het is tech waarmee we de klant een soepele reis bieden, waarmee we de klant herkennen en erkennen en informeren. Daarmee is IT voor ons geen kostenpost, maar een kans om het beter te doen dan de concurrent.”
Dat besef leeft in de onderneming volop, weet Slagt. “Maar dit is wel een 104 jaar oud bedrijf, met flink wat legacy-systemen die op leeftijd zijn. Air France-KLM heeft nog drie getwinde datacenters en ook is er nog een mainframe-locatie. We willen zo snel mogelijk alles naar de cloud brengen, datacenters sluiten, data scheiden van applicaties. Het wegwerken van de IT legacy kost tijd en veel geld. Maar luchtvaart is een marginale business en we hebben een behoorlijke dreun gehad van corona. Onze financiële reserves zijn beperkt, terwijl we kapitaalsintensieve investeringen moeten doen, zoals stillere vliegtuigen en dure sustainable aviation fuel kopen.”
De ‘gospel’ van Slagt? “Met investeren in IT kunnen we besparen én meer geld verdienen. In elk contact met de klant. Denk bijvoorbeeld aan de toekomst van catering, door de — kostenbesparende — optie te bieden om voorafgaand aan de vlucht de gewenste maaltijd te bestellen. Denk ook aan onderhoud, waar AI kan helpen voorspellen wanneer onderdelen slijten en stuk gaan. Dat maakt ‘predictive maintenance’ mogelijk. Denk aan de productiviteit van onze wereldwijde callcenters, die in meer dan honderd talen klanten bedienen en waar AI grote toegevoegde waarde biedt.” KLM als werkgever waar IT’ers kunnen vernieuwen? “Wij innoveren in kleine stapjes: we hebben op allerlei gebieden tests, pilots en ‘proof of concepts’ draaien.”
Ook spelen IT en tech een rol bij het besparen van brandstof, een belangrijke kostenpost in een vliegbedrijf. “Dat besparen doen we met allerlei optimizers en ook met AI-tools.
We zijn ver in het bepalen van de beste routes en de ideale vlieghoogtes. We kunnen dankzij AI steeds slimmer omgaan met verstoringen, zoals stormweer of bij uitval van één van de landingsbanen. Bij dat soort zaken bepaalde voorheen ‘gut feeling’ de strategie en de oplossing voor verschuivingen in de dienstregeling — tegenwoordig doen we dat al vrij lang op basis van data en AI.” Al lijkt de mens soms toch te winnen. “Eerlijk gezegd: wij IT’ers trekken wel eens aan de bel als bij topdrukte het gut feeling van planners het wint van AI en optimizer-tools.”
Luchtvaart is een bedrijfstak met legendarische puzzels, weet Slagt. “Met veel variabelen, zoals als passagiersstromen, beschikbaarheid en onderhoud van vliegtuigen, crew planning, bagage en cargo. Een giga-uitdaging waar AI en data heel veel gut feeling vervangen. Maar de mens moet daar wel mee om leren gaan.”
Diezelfde mens krijgt wel steeds meer krachtige tools in handen. KLM is een omgeving waarin ook machine learning en deep learning iets kunnen betekenen, meent Slagt. “Met de toegenomen rekenkracht komen de praktijktoepassingen steeds meer in beeld. We hebben een cultuur waarin we graag experimenteren in veilige omgevingen, waarbij eerlijk gezegd de praktijk van opschalen z’n uitdagingen heeft. Dat heeft alles te maken met het feit dat de luchtvaart, met alle wet- en regelgeving, in de kern een vrij conservatieve omgeving is.”
Een omgeving met een levensgrote uitdaging: naar nul CO2- uitstoot in 2050. Wat kan een IT’er daarin bij KLM bijdragen? “Heel veel. Zoals technologie ons in de reductie van uitstoot veel kan brengen. Niet voor niets investeren we in stillere, lichtere en zuinigere motoren: op allerlei vlakken wordt gewerkt. De nul uitstoot in 2050 zal moeten komen van andere vormen van brandstof en aandrijving, zoals elektrisch en met waterstof. Dat vraagt een heel ander ecosysteem, dat nog moet worden ontwikkeld.”
Intussen werken IT’ers ook op bescheiden schaal aan de totstandbrenging van wat wel ‘multimodaliteit’ wordt genoemd: de integratie van verschillende vervoersvormen in één systeem, bijvoorbeeld voor reizigers die eerst per trein van Brussel naar Schiphol reizen en daarna overstappen op een vliegtuig. Daar is een IT-platform voor nodig waarin verschillende aanbieders samenwerken. En dat zo ‘seamless’ mogelijk. Samenwerking met Thalys, SNCR, Eurostart en allerlei andere bedrijven blijkt lastig — data-uitwisseling en privacywetgeving kan een hele opgave zijn.”
Zo ontstaat een beeld van een onderneming die met het ene been in de legacy staat en met het andere de besparings-en winstkansen ruikt die tech biedt. Een bedrijf met twee gezichten? “Als je dag in, dag uit alleen maar met coole tech bezig wilt zijn, dan lukt dat hier niet. Als je het verschil wilt maken in onze transformatie van de prehistorie van COBOL naar de hypermoderne, nieuwe luchtvaartwereld, dan zit je hier wél goed. We zijn bezig afscheid te nemen van systemen die in het hart van onze operatie functioneren — dus de transformatie is op sommige vlakken niets minder dan een openhartoperatie. Je moet het geduld hebben en het doorzettingsvermogen om de ui laag voor laag af te pellen.”
Bij KLM zijn, zo vertelt Slagt, IT en business naar elkaar toegegroeid. “Bij ons werken we agile samen in wat wij ‘two in the box leadership’ noemen, in gemengde teams. Dat heeft ervoor gezorgd dat de business steeds meer eigenaarschap toont van tech. En dat de tech-mensen veel meer business-bewust zijn geworden. Een brede kijk doet wonderen, dat is onze cultuur. Daarom vind ik het nog steeds enorm waardevol dat IT’ers hier overal een tijdje meelopen, zoals ik zelf ook in mijn loopbaan heb mogen doen.”
Hoe gaat de professie van IT’er veranderen in de komende jaren? “Bij ons: wij deden tot voor kort veel IT-bouwwerk zelf, maar kopen meer ‘off the shelf’ in. We kijken kritisch naar ons applicatielandschap en steken onze energie vooral in de toepassingen waarmee we echt het verschil maken. Applicaties die vrijwel elk bedrijf heeft draaien — commodities — die je zelf niet moet willen ontwikkelen en onderhouden. Die ontwikkeling is niet alleen bij KLM gaande. Dat gaat het werk van de IT’er beïnvloeden.”
Ook verwacht Slagt dat AI werk gaat overnemen, bijvoorbeeld op het gebied van automatisch coderen. “We experimenteren met GitHub Copilot en we zien de toegevoegde waarde. Dat gaat volgens mij wel betekenen dat de skill van coderen, van het maken van software, wat minder belangrijk wordt. IT’ers gaan zich meer bezighouden met hoe die code en software kan worden toegepast en aan elkaar geknoopt. Data-modellen bouwen, data-analyse, dat wordt belangrijker. Het aansturen van leveranciers wordt belangrijker dan zelf bouwen. Over vijf jaar ziet de wereld van IT er — en niet alleen bij ons — heel anders uit.”
Met de huidige krapte op de arbeidsmarkt en met de voortgaande vergrijzing weten IT’ers dat ze gewild zijn. “De echte experts, de briljante data scientists die dev/ops tot in detail beheersen en die heel diep kunnen gaan in de tech, die hebben wij nodig voor de twintig procent van het werk waar we het verschil mee maken. Dat zijn de echt cruciale ontwikkelingen die veel geld besparen of waar we onze revenues mee kunnen vergroten. Die wizards hebben we ook nodig voor een belangrijk terrein als cyber security — een onderneming als KLM moet goed de risico’s kennen en de maatregelen nemen. Daar moeten we echt top zijn — en hebben we toppers nodig.”
En buiten deze vakexperts? “Het zoeken is naar mensen die relaties kunnen opbouwen en beheren. Mensen met overzicht. De IT’er van nu en straks moet de spreekwoordelijke spin in het web zijn, met de communicatie skills die daarbij passen.”
Specifiek voor KLM: “We gaan naar de cloud, over een paar jaar hebben we geen eigen datacenters en geen servers meer. Er komt interessanter en creatiever werk voor terug, waar andere competenties voor nodig zijn. We zullen onze mensen om- en bijscholen tot die ‘nieuwe IT’ers’ en ook de goede talenten werven. Development wordt veel belangrijker bij bedrijven en daar wordt de business steeds nadrukkelijker bij betrokken. Ik sluit zelfs niet uit dat op sommige onderdelen de ‘business’ bij ons op den duur in staat gesteld wordt om zelf IT-development te gaan doen. Business in de lead als ‘eigenaar’, dat zal voor veel IT’ers even wennen zijn, maar het gaat veel extra slagkracht opleveren.”
En de nieuwe talenten, wat brengen die mee? “De drive om alles beter en slimmer te maken. Nieuwe mogelijkheden zoeken, elke dag weer, in een industrie die van zichzelf vrij conservatief is. Juist daarom is buiten de lijnen denken zo belangrijk. Ga weg van je bureau, ga het bedrijf in en leer de processen kennen. En draag met je ideeën bij aan hoe het beter en anders kan. Die drive om alles beter te doen, die zoeken we.”
Daar mogen wat Aart Slagt betreft ook idealistische IT’ers bij zitten die KLM van binnenuit willen helpen vergroenen. Daar heeft hij meer aan dan aan mensen die zich slechts verbaal anti-luchtvaart verklaren, zich druk maken om hun vliegschaamte en aan de kant blijven staan. “We staan voor een grote uitdaging: de luchtvaart kan en moet duurzamer. Elke liter brandstof die we besparen, hoeft niet meer als gewicht vervoerd te worden. Dat is goed voor ons rendement, maar zeker ook voor de wereld.”
Over de aantrekkingskracht van IT maakt Slagt zich geen zorgen. “Met alle dynamiek en uitdagingen én met de nieuwe technologieën wordt het nu pas echt interessant. Servers, netwerken en datacenters runnen blijft gaaf en interessant. Maar denk aan de grote data-cloud die KLM en veel andere bedrijven in feite zijn: wat een kansen en geweldige mogelijkheden! Wat kan je allemaal doen om met die data de dienstverlening te verbeteren, hoe je mogelijkheden kunt scheppen voor operatie en commercie, hoe je klanten nog beter kunt bedienen. Wat vroeger onmogelijk was, wordt nu realiteit. Nu gaan we professionaliseren en innoveren met nieuwe tech. Nu wordt het pas echt leuk.”
____________________________
Dit interview is onderdeel van 'Grensverleggers': een boek vol gesprekken met Nederlands toonaangevende leiders over het snel veranderede vakgebied van IT en de invloed ervan op de IT-professional van morgen. Met o.a. Picnic, Defensie, KLM, PostNL en UWV.
Vraag het boek hier aan